Sabtu, 17 Desember 2011

Contoh Pambagyaharja Bahasa Jawa (Pambagyaharja Ketua dalam acara Rapat Pemuda)


Setelah kita memahami tata urutan atau sistematikan sesorah, maka selanjutnya kita tinggal merangkai kata-kata sesuai dengan tata urutan tersebut. Cara perangkaian kalimat sebenarnya dapat dikatakan bebas asal tetap tunduk pada aturan tata bahasa Jawa yang benar.
Berikut ini saya contohkan bagaimana penerapan ucapan atau kalimat sesorah untuk setiap urutan. Namun perlu dipahami bahwa apa yang ditulis dalam kolom “Contoh Kalimat Sesorah” di bawah ini bukan harga mati. Ini hanya merupakan contoh sederhana namun sudah memenuhi standar. Jadi apabila pembaca ingin merubah istilah atau kalimat dalam contoh ini sangat dipersilahkan.

Contoh sesorah Pambagyaharja Ketua Pemuda dalam Rapat/Pertemuan Organisasi Pemuda yang membahas akan adanya kegiatan / gerakan pengolahan sampah.





Kerangka Sesorah
Contoh Kalimat Sesorah
1.      Uluk salam / menyampaikan salam

Assalaamu’alaikum warahmatullaahi wabarakaatuhu,

2.      Atur Pambuka / salam pembuka

Innalhamdalillaah, nahmaduhu wanasta’inuhu wanastaghfirruhu, wana’uudzubillahi min syuruuri anfusina wa min sayyiati a’maalina, may yahdihillahu fala mudzillalah wa may yudlill fala haadiyalah, asyhadu an-laailaaha illallaah wahdahu laa syariikalahu wa asyhadu anna muhammadan ‘abduhu warasuuluhu. Amma ba’d.
(bisa ditambah kalimat dengan tujuan untuk memperjelas maksud do’a tersebut (=bukan terjemahan dari do’a itu) misalnya :)
Mugi sih wilasa saha barakah dalem Gusti Allah SWT tansah karentahna dhumateng panjenengan sedaya dalasan kula ing wekdal punika dumugi sak lami-laminipun.

3.      Nyebat Tamu / menyebut tamu yang hadir
Diumpamakan tamu yang hadir meliputi, sesepuh masyarakat, pejabat lokal, tokoh masyarakat dengan berbagai profesi dan jabatan, orang tua laki-laki dan perempuan, serta pemuda.
Para pinisepuh saha para sesepuh ingkang satuhu kinabekten;
Para pangemban pangembating praja tuwin satriyaning negari minangka pandam pandoming kawula ingkang pantes sinudarsana;
Para bapak sumrambah saha para ibu tokoh masyarakat ingkang minulya;
Boten kesupen dhumateng kadang wredha tuwin mudha, nun inggih pengurus saha anggota (nama organisasi), ingkang tansah kaantu-antu kiprah saha bektosipun kinarya labet negari minangka jejering taruna.

4.      Atur puji syukur sarta amit-amit / memanjatkan syukur dan mohon ijin

Langkung rumiyin sumangga kula dherekaken ngunjukaken raos syukur dhateng ngarsanipun Allah SWT dzat ingkang akarya jagad, ingkang dumugi ing titiwanci menika taksih kepareng paring nugraha kawilujengan dhumateng panjenengan sedaya dalasan kula, saha awit paringipun sak sae-saenipun ni’mat arupi iman lan Islam. Innalhamda lillaah.
Shalawat saha salam mugi tansah katetepna dhumateng junjungan kita nabi agung Muhammad SAW, para garwa saha putra, para keluarganipun saha para sahabatipun, saengga benjang ing yaumul akhir mugi-mugi kita tansah pikantuk syafaatipun.
Para Bapak, para ibu saha para rawuh ingkang minulya. Keparenga kula nyadhong deduka, nyuwun lumunturing sih samodra pangksami dene kula cumanthaka nggempil kamardikan nyigeg pangandikan panjenengan sedaya, inggih sadremi minangkani menapa ingkang dados panuwun saking kadang pranata adicara ing wekdal punika. Salajengipun keparenga kula nyuwun idi palilah panjenengan sedaya, kinarya matur minangka wot lumarabing atur saking para kadang kula pengurus sumrambah sedaya anggota …….. (nama organisasi)

5.      Wigatining atur / inti pembicaraan

Atur ingkang angka sepisan.
Senajan kepara kasep, keparenga awit naminging pengurus ngambali atur sugeng rawuh dhumateng para bapak, para ibu saha para sedherak sedaya, saha ngaturaken agunging panuwun dhumateng panjenengan sedaya ingkang sampun kepareng rawuh minangkani atur panyuwun saking pengurus lumantar serat undangan.
Sak lajengipun awit namining pengurus nyuwun pangapunten mbok bilih anggenipun ananggapi saha angacarani rawuh panjenengan sedaya kirang mranani ing penggalih.
Boten kesupen awit namining pengurus ngaturaken panuwun ingkang tanpa pepindhan dhumateng kulawarga Bapa/Ibu …..(tuan rumah), ingkang sampun kepareng maringaken papan saha anyamektaaken samukawis, ingkang sedaya menika saget ndadosaken lancaripun pepanggihan ing wekdal punika.
Atur ingkang angka kalih,
Menggah wigatosing pepanggihan ing wekdal punika, inggih kados ingkang sampun kaserat wonten ing serat undangan ingkang sampun kaaturaken. Bilih kula sak rencang ing wekdal kepengker sampun sarembag gadhah pepenginan wontenipun satunggaling pakaryan, inggih menika badhe mujudaken pirantos pengolah sampah, saha pakaryan ingkang arupi pemanfaatan sampah ingkang kaangkah badhe karacik dados barang kerajinan. Wondene ngegingi beya kangge mujudaken pepenginan menika saha lumampahipun pakaryan ing samangke, kula sarencang sampun sarembag badhe nyuwun bantuan pehak sanes ingkang ing titiwanci menika ugi sampun kepareng rawuh lan sampun lenggah ing madyaning pepanggihan menika. Mila saking menika, ing wekdal musyawarah menika mangke, kasuwun dhumateng para bapak, para ibu tokoh masyarakat kepareng paring pamanggih, iguh pratikel lan pangandikan sanesipun ngengingi angen-angen kula sak rencang. Sak dereng lan sak sampunipun dipun aturaken agunging panuwun.

6.      Pengejeng-ajeng lan pangajak /  permohonan dan harapan

Para rawuh ingkang tansah kula hormati.
Sak lajengipun keparenga ugi awit namining pengurus saha anggota, kula tansah nyuwun bimbingan dhumateng para sesepuh lan tokoh masyarakat langkung-langkung para bapak tuwin ibu minangka suhing warga ing kukuban mriki. Kula sak rencang tansah ngantu-antu paringipun panyaruwe saking panjenengan sedaya, jer sedaya menika kangge kemajengan kula sak rencang. Ing pangajab, kanthi wontenipun bimbingan, pitedah saha panyaruwe menika saget minangka sangu kengge majengipun organisasi ingkang tundhonipun saget manfaat dhumateng masyarakat.

7.      Atur panutup / kata penutup

Para bapak, para ibu saha para sedherek ingkang kinurmatan. Mekaten menggah atur kula minangka wot lumarabing atur saking sedaya pengurus. Kula klenggana bilih sak dangunipun kula matur, kathah atur saha tindak-tanduk kula ingkang kirang nuju prana, inggih sedaya awit kiranging seserepan kula ing babagan tata basa tuwin tata krami. Ingkang menika mugi para rawuh paring pangapunten.
Wusana, cekap semanten. Wassalaamu’alaikum warahmatullaahi wa barakaatuh.


Demikian, semoga bermanfaat....!!

LESTARIKAN BUDAYA JAWA


Jumat, 16 Desember 2011

Pedoman "SESORAH" (Pidato Bahasa Jawa)

(Disertai contoh Teks Sesorah Bahasa Jawa)

Kita sering mendengarkan dan memperhatikan pidato. Kadang di benak kita juga muncul anggapan (atau mungkin semacam tuduhan) bahwa pidato seseorang hanya meniru pidato dari orang lain. Apalagi bila kita mendengar istilah atau rangkaian kalimat yang digunakan dalam pidato seseorang itu hampir sama atau bahkan sama persis dengan istilah atau rangkaian kalimat yang digunakan orang lain. Dari urutan konsep atau sistematikanya sampai dengan susunan tata bahasa yang digunakan saat pidato hampir sama antara satu orang dengan orang lain. Ya, kalau demikian memang sekilas orang melakukan pidato hanya saling meniru. Tapi BENARKAH DEMIKIAN….??
Jawabannya memang ada dua, bisa dijawab BENAR, tapi lebih baik dijawab TIDAK. Kenapa?
BENAR bahwa diantara sekian banyak orang yang bisa melakukan pidato berawal dari menirukan cara pidato orang lain. Bahkan ada orang bisa pidato dengan (terkesan) bagus hanya karena mendengarkan dan menghafal hasil rekaman pidato orang lain.
Tapi sebaiknya tuduhan dalam benak kita itu kita jawab dengan kata “TIDAK BENAR”. Artinya kita menyadari bahwa orang yang bisa dan biasa pidato itu tidak sekedar saling meniru. Kalaupun awalnya ia mampu pidato karena menirukan orang lain, atau karena menghafal hasil rekaman pidato orang lian, akhirnya dalam diri orang itu akan muncul dengan sendirinya pemahaman tentang segala sesuatu yang ada dalam pidato. Yang berarti ia mengetahui dan memahami pedoman tentang pidato.
Jadi pada intinya, bukan masalah dari mana dan bagaimana awalnya kita belajar melakukan pidato, tetapi yang terpenting adalah kalau kita kepingin bisa pidato maka kita harus memahami terlebih dahulu ketentuan apa saja yang harus dipenuhi. Untuk itu, ada baiknya kita pahami bersama apa saja ketentuan yang harus dipenuhi dalam pidato. Kita sepakat saja bahwa pidato yang baik adalah pidato yang disampaikan secara runtut sehingga orang yang mendengarkan mudah menangkap dan memahami maksud pidato yang kita sampaikan. Kita juga sepakat bahwa agar pidato kita bisa runtut hingga memudahkan orang lain memahami, maka kita perlu membuat kerangka urutan materi pidato atau sesorah, yang antara lain sebagai berikut :
1.      Uluk salam / menyampaikan salam
2.      Atur Pambuka / salam pembuka
3.      Nyebat Tamu / menyebut tamu yang hadir
4.      Atur puji syukur sarta panuwun / memanjatkan syukur dan ucapan terima kasih
5.      Wigatining atur / inti pesan
6.      Pengejeng-ajeng lan pangajak /  permohonan dan harapan
7.      Atur panutup / kata penutup
Nah, itulah kurang lebih garis besar yang (harus) ada dalam rangkaian sesorah. Tetapi yang harus diingat bahwa keberhasilan sesorah tidak hanya ditentukan oleh sistematika tersebut, malainkan juga sangat dipengaruhi oleh diri pribadi kita. Bagaimana seseorang harus bersikat ketika ia melakukan sesorang. Perlu kita pahami bahwa ketika kita berpidato atau sedang melakukan sesorah, kita harus bersikap agar mampu menarik perhatian tamu yang hadir atau siapa saja yang berada dalam lingkup acara. Seorang yang melakukan sesorah dituntut mampu berperan dan berpenampilan serta melakukan hal-hal yang dapat menarik perhatian hadirin. Dalam sesorah (pidato), seseorang sangat dianjurkan  mempu memiliki empat “ wa” satu “ba”, yaitu wicara (basa), wirasa, wirama, wiraga  dan busana. Disamping itu, kita juga harus menghindari hal-hal yang menjenuhkan tamu dan menghindari hal-hal yang tidak sesuai dengan ruang lingkup acara. (Selengkapnya dapat disimak dalam posting sebelumnya, dijelaskan dalam angka 5 dan 6. silahkan Klik disini)

Baiklah, untuk lebih memahami penerapan sistematika atau  patokan sesorah di atas, silahkan simak contoh Sesorah Bahasa Jawa :
1. Contoh Pambagyaharja Ketua dalam Rapat Pemuda

Sabtu, 03 Desember 2011

Contoh Teks Pranatacara Bahasa Jawa Acara Pengajian

Kontak Jodoh
Posting ini saya buat guna membantu mereka yang membutuhkan contoh teks pranatacara atau pembawa acara untuk kegiatan pengajian umum sebagaimana yang sering dilaksanakan. Dalam teks ini, saya contohkan sebuah kegiatan pengajian yang di set sebagai berikut : Dilaksanakan secara akbar, dan dapat diterapkan baik dalam ruangan tertutup maupun ruangan terbuka; 
  1. Jamaah yang hadir adalah umum, dari usia anak-anak, pemuda, dewasa, orang tua, tokoh masyarakat, alim ulama dan pejabat lokal;
  2. Ada pembacaan ayat suci Al-Qur'an;
  3. Ada ucapan selamat datang dari panitia;
  4. Ada sambutan dari pejabat lokal
  5. Penghadirkan penceramah
  6. Menggunakan hidangan berupa minum dan snack;
  7. Menggunakan hiburan
Dari gambaran rancangan tersebut, maka dapat disusun rancangan acara sebagai berikut :
1. Pembukaan
2. Pembacaan Ayat Suci Al-Qur'an
3. Ucapan selamat datang dari Panitia, diselingi hiburan dan minum/snack.
4. Sambutan 
5. Inti Pengajian
6. Penutup


Untuk lebih jelasnya, dapat pembaca praktekkan teks berikut ini yang tentunya masih memungkinkan untuk ditambah dan atau dikurangi.


================================================================================


Assalaamu’alaikum warahmatullaahi wabarakaatuhu,
Innalhamdalillaah, nahmaduhu wanasta’inuhu wanastaghfirruhu, wana’uudzubillahi min syuruuri anfusina wa min sayyiati a’maalina, may yahdihillahu fala mudzillalah wa may yudlill fala haadiyalah, asyhadu an-laailaaha illallaah wahdahu laa syariikalahu wa asyhadu anna muhammadan ‘abduhu warasuuluhu. Amma ba’d.

Para pinisepuh saha para sesepuh ingkang satuhu kinabekten rahimakumullah;
Para pangemban pangembating praja tuwin satriyaning negari minangka pandam pandoming kawula ingkang pantes sinudarsana;
Para alim, ulama, saha para kyai ingkang lebda ing pamawas ingkang tansah tinuladha dening para ummat, langkung-langkung wabil khusus dhumateng panjenenganipun almukarrom ……………………….. (nama tokoh yang akan memberikan pengajian/tausyiyah) ingkang tansah kita antu-antu wedharing wursita aji, ingkang dipun mulyaaken Allah;
Para bapak sumrambah para ibu saha para sedherek sedaya kaum muslimin lan muslimat rakhimakumullah.

Langkung rumiyin sumangga kula dherekaken sami manengku puja puji, ngunjukaken raos syukur dhateng ngarsanipun Allah SWT ingkang dumugi ing titiwanci menika taksih kepareng paring nugraha kawilujengan dhumateng panjenengan sedaya dalasan kula, saha awit paringipun sak sae-saenipun ni’mat arupi iman lan Islam. Innalhamda lillaah.
Shalawat saha salam mugi tansah katetepna dhumateng junjungan kita nabi agung Muhammad SAW, para garwa saha putra, para keluarganipun saha para sahabatipun, saengga benjang ing yaumul akhir mugi-mugi kita tansah pikantuk syafaatipun.

Para Bapak, para ibu kaum muslimin lan muslimat rahimakumullah. Keparenga langkung rumiyin kula minangka jejering pambiwara ingkang kapiji nderekkaken titi laksananing adicara Pengaosan …………………, nyuwun lumunturing sih samodra pangaksami, denea kula cumanthaka nggempil kamardikan saha munggel pangandikan sawetawis, kinarya amurwakani adicara pengaosan ing ndalu punika. Sak lajengipun, keparenga kula badhe hangaturaken menggah urut reroncening adicara Pengaosan ………………… ing titi wanci punika ingkang sampun rinacik saha rinantam kirang langkung mekaten :
  1. Adicara angka sepisan Pambuka
  2. Kalajengaken adicara ingkang angka kalih, Waosan Kalamullah ingkang sampun sinerat ing Pustaka Suci Al-Qur’an, ingkang samangke badhe kasarirani dening sedherek ……….
  3. Ndungkap adicara ingkang angka tiga, atur pambagyaharja ingkang hamengku gati, ingkang badhe kasarirani sedherek/bapak ……………………… (ketua panitia atau yang ditunjuk)
  4. Adicara ingkang angka sekawan, wedharing pangandikan saking panjenenganipun Bapa/Ibu/Kyai …………. (biasanya pejabat tertinggi di lingkungan sini atau orang yang ditokohkan dalam kesempatan pengajian ini).
  5. Wondene adicara ingkang angka gangsal, minangka wigatosing pepanggihan dalu punika, nun inggih  Wedharing Pengaosan arupi tausyiyah ingkang badhe kaparingaken dening almukarrom …………………… (sebut nama beserta gelar dan status keagamaannya, misalnya kyai haji atau apa…)
  6. Minangka pungkasaning titi laksana pengaosan nun inggih panutup.


Hadhirin wal hadhirat, kaum muslimin lan muslimat rahimakumullah, mekaten menggah urut reroncening titi laksana adicara Pengaosan ………….. ing dalu punika. Mugi-mugi adicara ingkang sampun karantam menika sageta lumampah kanti rancag winantu barakahipun Gusti Allah SWT. Awit saking menika, sumangga kita sareng-sareng ngaturaken pandonga dhumateng ngarsanipun Gusti Allah SWT mracihnani bilih pepanggihan dalu punika tumunten kawiwitan. Kinarya murwakani adicara pengaosan menika, sumangga kita ngunjukkaen do’a kanti waosan ………………….. (basmalah atau bacaan ummul kitab atau dengan do’a lainnya).

=====

Matur nuwun.
Ndungkap adicara ingkang angka kalih, nun inggih Waosan Kalamulah ingkang badhe kasarirani dening sedherek ……………………. Anamung saderengipun, kasuwun dumateng sedaya jamaah mugi kepareng hamidangetaken saha hangraosaken ing sak lebeting manah jer menika Pangandikanipun Allah SWT. Sadereng lan sasampunipun dipun aturaken agunging panuwun. Salajengipun, dhumateng sedherek …………… wekdal kasumanggaaken.

=====

Paripurna waosan ayat-ayat suci ingkang sampun kaaturaken. Ing pangajab, mugi kanthi waosan kala wau manah kita langkung tinarbuka saengga saget ayom ayem tentrem dumigi sak lami-laminipun. Ugi dhumateng sedherek ingkang sampun ngaturaken waosan kala wau pikantuk ganjaran saking ngarsanipun Allah SWT. Amiin yaa rabbal ‘aalamiin.
Ndungkap adicara ingkang angka tiga, atur pambagyaharja. Dhumateng sederek / Bapak …… wekdal kasumanggaaken.

=====

Mekaten menggah atur pambagyaharja sampun kaaturaken, ingkang salajengipun tumapak ing titi laksana ingkang angka sekawan, wedharing pangandikan saking panjenenganipun bapak/ibu………… (mungkin pejabat tertinggi di lingkungan sini atau tokoh yang dikehendaki panitia untuk memberikan sambutan). Anamung sakderengipun, midherek atur saking panitia, titi laksitaning adicara badhe kasigeg sawetawis kinarya paring wekdal dhateng para kanca ingkang badhe angaturaken pasugatan prasaja. Dhumateng para rawuh ingkang sampun kaladosan, mugi kepareng tumunten anyekecaaken ngunjuk sarta dhahar kanthi merdikaning penggalih. Salajengipun adicara kasumeneaken sawetawis.
Para rawuh, ing pangajab wekdal sumene menika ketingal regeng, ing ngarsa panjenengan sedaya badhe kaaturaken pasugatan saking Paguyuban Seni Rebana Kembang Setaman saking Pedukuhan Sanga, Karang. Ingkang menika, wekdal sumene kaaturaken dhumateng panjenganipun Bapak Wiji Naryana saha Bapak Sudarsa minangka pengesuhing paguyuban. Dhumateng para rawuh, sugeng midhangetaken kanthi merdikaning penggalih. Sumangga.

=====

Jamaah pengaosan rakhimakumullah, kanthi niat nggemeni wekdal, wekdal sumene kula suwun kinarya anglajengaken adicara candhakipun.
Adicara ingkang angka sekawan wedharing pangandika saking panjenenganipun Bapak/Ibu…………… Dhumateng bapak/ibu………. wekdal sacekapipun kaaturaken. Sumangga.

=====

Kaaturaken agunging panuwun dhumateng panjenenganipun bapak/ibu……ingkang sampun kepareng paring pangandika.
Hadhirin wal hadhirat, kaum muslimin lan muslimat rahimakumullah, purwa lan madyaning pepanggihan sampun kita lampahi kanthi kalis ing rubeda. Tumapaking adicara salajengipun wedharing wursita aji saha tausiyah ingkang minangka sari lan wigatosing pepanggihan menika. Ingkang menika, dhumateng almukarron bapa kyai…..kasuwun paring pengaosan saha wedharing tausiyah ing pepanggihan pengaosan …… dalu punika. Dhumateng almukarrom …….. wekdal sacekapipun kaaturaken. Sumangga.

======

Ngaturaken sanget agunging panuwun dhumateng panjenanganipun almukarrom……ingkang sampun paring piwucal luhur dhateng para jamaah ing dalu menika. Saestu sedaya pangandika saha piwucal luhur menika ndadosaken tuladha tumrap kita ingkang rawuh saha midhangetaken wedharing pengaosan.
Para bapak, para ibu sarta sedherek sedaya rakhimakumullah, purnaning wedharing pengaosan menika, mracihnani bilih titi laksitaning adicara pepanggihan ing dalu punika sampun paripurna. Anamung saderengipun pepanggihan menika kapungkasi, kula ingkang piniji ndherekaken lampahing adicara, mbok bilih pinangih atur ingkang kirang nuju prana saha tindak tanduk ingkang kirang nengsemaken, kanthi andhap asoring manah kula nyuwun gunging samodra pangaksami.
Muslimin lan muslimat, ingkang kinurmatan, minangka pratandha panutuping adicara dalu punika, sumangga sareng-sareng kita ngunjukaken raos syukur dhateng ngarsanipun Gusti Allah SWT karana maos lafal Hamdalah, kula dherekaken. Alhamdulillaahirabbil’aalamiin.

Wusana, ngaturaken sugeng kundur mugi tansah rahayu ingkang sami pinanggih.
Wassalaamu’alaikum warahmatullaahi wabarakaatuhu.

=====

Contoh Teks Pranatacara Panggih Pengantin



Alhamdulillah, akhirnya saya dapat mem-posting Contoh Teks Pranatacara Acara Resepsi Panggih Temanten, dengan maksud awal memberikan pemahaman bagi “yang merasa membutuhkan”, khususnya para pemula. Atau setidaknya saya bisa ‘ngleksanani’ tanggungjawab saya selaku orang Jawa untuk nguru-uri kabudayan Jawa. Senang rasanya…!!
Perlu saya sampaikan, bahwa dari sekian ribu orang yang sering ‘ngayahi’ tugas sebagai pranatacara, terdapat berbagai kemungkinan adanya kesamaan atau perbedaan terhadap kecenderungan penggunaan ‘dasanama’ dalam berbahasa Jawa. Sehingga sangat mungkin terjadi contoh teks yang saya tulis ini ada kemiripan baik susunan bahasa atau yang lainnya dengan ‘kecenderungan dan kebisaaan’ dari para pranatacara (yang tentunya berdasarkan pengetahuan dan pemahaman atas Bahasa Jawa tercinta). Namun mungkin juga para pembaca memiliki kecenderungan lain, sehingga susunan kalimat dalam contoh ini kurang sesuai diterapkan dalam diri pembaca. Ini berarti bahwa contoh yang saya tulis ini masih sangat memungkinkan untuk diubah sesuai dengan kecenderungan dan keinginan para pembaca.
Berikut ini saya contohkan sebuah teks yang ‘dapat’ diucapkan dan diungkapkan pranatacara. Saya umpamakan upacara panggih yang akan dilaksanakan adalah :
1.      Acara ijab qobul telah dilaksanakan beberapa waktu / hari sebelum upacara panggih;
2.  Acara diselenggarakan dengan nuansa Islami
3.   Garis besar acara yang dikehendaki pemilik acara (orang tua pengantin) adalah sebagai berikut :
·         Karena pelaksanaan ijab qobul telah berlalu, maka mempelai langsung duduk dipelaminan dengan diawali upacara adat ‘tebus kembar mayang’ dan ‘sungkeman’.
·         Ada pembacaan ayat suci Al-Qur’an.
·         Ada atur pambagyaharja;
·         Ada pasrah panampi dari kedua belah pihak;
·         Ada sabdatama
·         Hidangan tamu hanya dua jenis yang disampaikan kepada tamu dalam dua tahap, yaitu minum dan snack, dan makan (nasi).
·         Dalam acara panggih, terhadap hiburan/kesenian.




Dari kehendak tuan rumah tersebut, maka tersusunlah reroncening adicara sebagai berikut :
1.   Pambuka, yang diawali dengan upacara adat secukupnya
2.   Pembacaan ayat suci Al-Qur’an
3.   Atur Pambagyaharja
4.   Pasrah-Panampi
5.   Sabdatama
6.   Panutup

Juga perlu dicatat oleh para pembaca yang kebetulah membaca posting saya ini. Saya menyadari sepenuhnya bahwa setiap manusia memiliki sesuatu yang tidak tak terbatas, termasuk saya. Maka apabila pembaca menemukan hal yang kurang tepat dalam posting ini, demi pengembangan diri saya dan demi lestarinya Budaya Jawa mohon beri ‘panyaruwe’ dan arahan pada saya melalui komentar di bagian bawah posting ini.

Baik, bila para pembaca yang (maaf) belum tetapi ingin memahami bagaimana menjadi pranatacara upacara panggih pengantin, bisa Anda gunakan contoh teks pranatacara di bawah ini :

===========

Bismillahirrohmanirrohim
Assalamu ‘alaikum Wr. Wb,
Alhamulillaahirabbil’aalamiin. Alhamdulillaahilladzii hadaana lihaadzaa, wamaa kunnaa linahtadiyaa laulaa anhadanallah. Asyhadu anlaailaaha illallahu wahdahulaa syariika lahu, wa asyhadu anna Muhammadan ‘abduhuu warasuuluhu laa nabiyya ba’dah.

Dhumateng panjenenganipun para pepundhen, para sesepuh pinisepuh ingkang hanggung mastuti dhumateng pepoyaning kautaman ingkang pantes pinundhi.
Para pangemban pangembating praja satriyaning negari minangka pandam pandoming para kawula dasih ingkang sinuba ing pakurmatan.
Para sarjana, para sujana sujananing budi ingkang sampun wenang hanampi wahyuning kasutapan ingkang satuhu bagya mulya, nun inggih brayat ageng baraya wira wiyata, baraya wira tamtama, para puma karya labet praja ingkang mahambeg luhuring darma.
Para alim, para ulama ingkang rinten dalu tansah sumandhing kitab suci wahyuning Ilahi minangka panuntun keblating panembah ingkang satuhu luhuring budi.
Panjenenganipun para satya wredha, carana madya, para tamu kakung sumawana putri ingkang pantes nampi pakurmatan satuhu pantes lamunta sinudarsana.

Mradapa awit saking keparengipun Bp A sekalian garwa, kula ingkang kapitedhan sinaraya hambuka wiwaraning suka  pinangka jejering pambiwara, keparenga hangaturaken urut reroncening tata upacara ingkang sampun rinakit, rinancang dening para kulawangsa ingkang tartamtu kewala kaeneraken wonten ing pawiwahan prasaja ing hari kalenggahan punika, nun inggih panjenenganipun  Bp A netebi darmaning asepuh hangrakit sekar cepaka mulya, miwaha siwi mahargya suta. Kanthi raos panalangsa ingkang hamengku karsa nyuwun wonten ngarsanipun Gusti ingkang appearing gesang, miwah nyuwun donga pangestunipun para lenggah, mugi kaleksananing sedya ing hari kalenggahan punika purwa madya wasana tansah pinaringan rahayu wilujeng tebih ing sambekala.
Para rawuh saha para lenggah, sampun dumugi wahyaning mangsa kala binukaning tata upacara. Nun inggih Bapa A sekaliyan garwa, ing ri kalenggahan menika ngawontenaken pahargyan prasaja, kinarya mawantu-wantu nyuwun pandonga saha pangestu para rawuh kakung sumawana putri anggenipun Bapa A sekaliyan hanetepi dharmaning sepuh hangrakit sekar cepaka mulya hamiwaha putra mahargya siwi, tetepa winengku ing suka basuki.
Caos uninga katur dhumateng para lenggah, bilih titi laksana ijab qabul putra pinanganten, nun inggih Rara Ayu ………………. Putra putrinipun Bapa A, ingkang kadhaupaken kaliyan Bagus …………… putra kakungipun Bapa B ingkang lenggah wonten ing …….. (alamat tempat tinggal Bapa B), sampun kaleksanan kanthi wilujeng nir ing rubeda, duk nalika dinteng ……. wanci tabuh….. mapan ing ……………… (KUA atau rumah).
Para tamu kakung sumawana putri, wondene menggah reroncening tata adicara ingkang sampun rinancang rinacik rinumpaka dening para kulawangsa nun inggih :
·     Binuka kanthi sowaning putra temanten sarimbit saking sasana busana, kepareng marak sowan lenggah wonten ing sasana rinengga, ingkang badhe kaleksanaaken kanthi tata upacara adat ingkang lumampah ing kukuban Pedukuhan Sanga, Karang ing mriki.
·     Purnaning tata upacara sowanipun pinanganten, badhe kasambet Waosan Kalamullah ingkang sampun kaserat ing Pustaka Suci Al-Qur’anul Karim.
·     Atur pambagya yuwana saking ingkang hamengku karsa tumunten badhe kaleksanan minangka titi laksana adicara ingkang angka tiga.
·     Ndungkap titi laksana tataran angka sekawan, lir gumanti pasrah saha panampining putra temanten dening para tetuwangga ingkang piniji.
·     Kasambet adicara ingkang angka gangsal, nun inggih Sabdatama, ingkang samangke badhe kasuwunaken wursita aji saking panjenenganipun Bapa “H” mligi kaparingaken dhateng putra penganten.
·     Wondene minangka pratandha paripurnaning pahargyan prasaja ing mangke hambok bilih badhe kapungkasi sak sampunipun wonten pratandha saking kulawarga minangka paran para.

Para rawuh kakung sumawana putri ingkang tansah kinurmatan, makaten menggah urut reroncening tata upacara pahargyan prasaja ing ri kalenggahan punika. Mila awit saking punika mugi wontena suka lilaning panggalih kasuwun para rawuh tansah lelenggahan kanthi mardu mardikaning panggalih sarwi paring puja hastawa puji hastuti saengga paripurnaning pahargyan prasaja ing hari kalenggahan punika. 

Para rawuh saha para lenggah, jumbuh kalian urut reroncening tata upacara ingkang ugi karana sampun paripurna risang pinanganten sarimbit anggenya hangadi salira mulas wadana, keparenging sedya sri atmaja temanten kekalih badhe hamarak sowan wonten ngarsa panjenengan sadaya lenggah wonten ing sasana rinengga. Wondene jengkaring temanten sarimbit saking sasana busana kakanthi panjenenganipun Ibu X ingkang sampun samekta ing gati, murih rahayuning sedya kasumanggakaken dhumateng para - para ingkang piniji.
Jengkaring temanten sarimbit saking sasana busana binarung ungeling gendhing ingkang jumbuh kaliyan suasana sowaning pinanganten. Nuwun sumangga.

===========

Para tamu kakung sumawana putri ingkang minulya, paripurna lampahing tata upacara sowaning risang penanganten, katitik putra kekalih sampun lenggah jajar kanthi kawistara suka rena kaampingi kekalih Bapa saha Ibunipun ing sasana rinengga. Suasana menika mracihnani bilih  laksitaning adicara sampun tinarbuka. Anamung murih lampahing adicara ing titi wanci menika wiwit purwa, madya dumugi wasananing pepanggihan tansah winantu ing karaharjan nir ing sambekala, eba saenipun ing ri kalenggahan punika kita tansah dhedhepe wonten Ngrasanipun Gusti Allah SWT kanthi sareng-sareng ngunjukkaken pandonga. Ingkeng menika, sumangga kita ndedonga kanthi nenuwun lan nyeyuwun wonten ngarsanipun Gusti Allah SWT karana maos lafal Basmallah, kula dherekaken. ….Bismillaahirrahmaanirrahiim.

Ndungkap adicara ingkang angka kalih, nun inggih Waosan Kalamullah, ingkang badhe kasarirani denening sedherek …………………… Anamung keparenga sak derengipun, kasuwun dhumateng sagung para lenggah mugi kepareng hamidhangetaken saha ngraosaken dumugi lebeting manah suraosing Kalam Ilahi minangka pandam saha pandom tumrap ummat manungsa, kanthi kesdu munggel pangandikan sawetawis. Sak dereng lan sak sampunipun kaaturaken agunging panuwun. Para lenggah kakung sumawana putri, adicara ingkang angka kalih nun inggih Waosan Kalam Ilahi kasumanggaaken dhumateng sedherek ……………. Sumangga.

===========

Paripurna waosan Kalam Ilahi, ingkang saestu ndadosaken tentreming manah kula lan panjenengan sedaya, sahengga hanambah ayom lan ayeming suwasana prahargyan prasaja ing ri kalenggahan punika.
Para rawuh ingkang tansah sinuba ing pakurmatan, tumapak titi laksana adicara ingkang angka tiga, atur pambagyaharja saking panjenenganipun Bapa A sekaliyan ingkang hamengku gati. Anamung, awit keparengipun Bapa A sekaliyan, atur pambagyaharja kasuwunaken dhateng sulih sariranipun, nun inggih Bapa “D”. Dhumateng Bapa “D” kula sumanggaaken, saha mugi kepareng Bapa A sekalian kasuwun lengser sawetawis saking palenggahan, saperlu jumeneng hanjjajari Bapa “D”. Sumangga.

===========

Sampun cetha lan terwaca atur pambagyaharja saking Bapa A sekaliyan ingkang lumantar Bapa “D”. Ingkang menika, minangkani kepareng saha panuwunipun Bapa A sekaliyan, titi laksitaning adicara badhe kasigeg sawetawis. Tumunten para putra badhe sowan hangaturaken boja krami katur dhumateng sagung para lenggah. Awit saking menika, kasuwun dhumateng para tamu kakung sumawana putri ingkang sampun kaaturan unjukan sarta lampiran, kasuwun tumunten hanyekecaaken ngunjuk saha ndhahar kanthi merdu merdikaning penggalih.
Para lenggah ingkang tansah kinurmatan, kangge ngregengaken suasana sarta pinangka sarana panglaras para lenggah anggenipun ngunjuk sarta dhahar, badhe kaaturaken pasugatan hiburan saking keluarga ageng Paguyuban Rebana Kembang Setaman saking Pedukuhan Sanga, Karang. Wondene lampahing wekdal sumene sawetawis kaaturaken dhumateng Bapa Wiji Naryana saha Bapa Sudarsa minangka pangesuhing Paguyuban Rebana Kembang Setaman.
Dhumateng para lenggah, kaaturaken sugeng midhangetaken, sugeng nglaras sinambi imbal wacana. Sumangga.

===========

Sagung para lenggah kakung sumawana putri ingkang tansah sinuba ing pakurmatan. Nyuwun lumunturing sih samodra pangaksami, keparenga wekdal sumene kula suwun kinarya hanglajengaken lampahing adicara.
Tumapak ing titilaksana adicara ingkang angka sekawan, kasuwun paringipun tanggap sabda saking panjenenganipun Bapa B sekaliyan ingkang badhe dipunsalirani dening panjenenganipun Bapa “C” minangka talanging pangandika Bapa B sekaliyan. Dhumateng panjenenganipun Bapa “C” kula sumanggaaken, saha kasuwun keparenga Bapa B sekaliyan garwa angampingi jumenengipun Bapa “C” sadangunipun paring tanggap sabda. Sumangga.

===========

Saestu wijang wijiling pangandika panjenenganipun Bapa “C” minangka talanging basa Bapa B sekaliyan, gya tinampi panjenenganipun Bp “E”  minangka sulih sarira panjenenganipun Bp A sekaliyan. Ing wasana wekdal kasumanggakaken.

===========

Para pinisepuh saha para lenggah ingkang kinurmatan. Ndungkap adicara ingkang angka gangsal, paringipun wursitawara ingkang mirunggan kaparingaken dhateng putra pinanganten sarimbit lumeberipun dhumateng para lenggah. Sabdatama saha wursita aji kasuwunaken dhumateng panjenenganipun Bapa “H”. Wusana, wekdal sacekapipun kula aturaken. Sumangga.

===========

Awit namining sedaya keluarga, ngaturaken agunging panuwun dhumateng Bapa “H” ingkang sampun paring sabdatama dhumateng rising pinanganten sarimbit. Ing pangajab, sadaya pangandika sageta tinuladha dening putra pinanganten, sehengga putra kekalih anggennya gesang bebrayan tansaha manggih bagya mulya samenika dumugi sak lami-laminipun. Amin.
Para tamu kakung sumawana putri ingkang satuhu kinurmatan. Purnaning adicara sabdatama, tumunten wekdal badhe kasigeg lan kasumeneaken sawetawis, kinarya kangge paring wekdal dhumateng para putra ingkang badhe hangaturaken pasugatan saklajengipun katur para lenggah.
Wekdal sumene menika badhe kula aturaken dhumateng Bapa Wiji Naryana saha Bapa Sudarsa saperlu ngregengaken suwasana kanthi ungeling lelagon saking Paguyuban Rebana Kembang Setaman.
Dhumateng para lenggah, mugi kasekecakna angacarani ngunjuk saha dhahar sinambi midhangetaken pasugatan lelagon rebana Paguyuban Kembang Setaman. Sumangga.

===========

Wahyaning mangsakala wus ndungkap paripurnaning adicara, jumbuh kaliyan urut reroncening adicara: purwa, madya, wasana sampun kalampahan kaleksanakaken dening para kulawangsa, kanthi wilujeng kalis ing rubeda nir ing sambekala. Ingkang menika, minangka pratandha paripurnaning adicara, sumangga sareng-sareng kula dherekaken ngaturaken puja-puji syukur dhateng Gusti Ingkang Murbeng Dumados, inggih awit sedaya kamirahanipun sampun paring rahmat sahengga pahargyan prasaja menika tansah winantu karaharjan.
Minangka pratandha syukur, sumangga sareng-sareng maos lafal Hamdallah, kula dherekaken. …. Alhamdulillahirabbil’aalamiin.
Salajengipun kasuwun panjenenganipun Ibu X saha para ingkang piniji, keparenga hanjengkaraken putra temanten sarimbit saha Bapa ibu kekalihipun tumuju wiwaraning wisma pawiwahan, saperlu hanguntapaken konduring para tamu saha nyuwun tambahing berkah pangestu. Kanthi mekaten pratandha pawiwahan prasaja ing hari kalenggahan punika sampun paripurna, sinartan sesanti jaya2 wijayanti, mugi rahayuha ingkang samya ginayuh. Jengkaring putra temanten sarimbit binarung ungeling Ladrang Gleyong laras pelog pathet nem.
Paripurnaning pahargyan prasaja ing ri  kalenggahan punika, lumantar pangendhaliwara sepisan malih panjenenganipun Bapa A sekaliyan ngaturaken gunging panuwun saha hambok bilih anggenipun hanampi menggah rawuh panjenengan sami, wonten kuciwaning bojakrami, wonten aruh ingkang kirang wanuh, wonten lungguh ingkang kirang mungguh, mawantu-wantu ingkang hamengku gati nyuwun lumunturing sih samodra pangaksami. Semanten ugi, kawula minangka pangendaliwara, hambok bilih wonten gunyak-gunyuking wicara miwah kiranging subasita ingkang singular ing reh tata krama, jenang sela wader pari sesonderan, apuranta menawi lepat atur kawula.
Wassalaamu’alaikum warahmatullaahi wabarakaatuhu.

Kamis, 01 Desember 2011

Contoh Teks Pranatacara Bahasa Jawa Acara Rapat Pemuda

Naskah ini ditulis sebagai contoh yang dapat digunakan oleh siapapun yang merasa membutuhkan. Dalam contoh ini masih dimungkinkan untuk diubah dalam pengertian ditambah dan atau dikurangi oleh calon pengacara. Ini berarti bahwa kalimat-kalimat dalam naskah ini merupakan contoh saja dan bukan sesuatu yang paten.
Baik. Agar Anda lebih jelas, berikut ini saya contohkan apa yang dapat diungkapkan dan diucapkan oleh seorang pranatacara berbahasa Jawa. Saya umpamakan acara yang sedang dilaksanakan adalah berupa :
  1. Rapat / pertemuan pemuda
  2. Dihadiri oleh tokoh masyarakat (kalangan tua, orang tua pria-wanita), angkatan muda pria-wanita, pejabat lokal (misalnya Dukuh, Ketua RW, Ketua RT) yang mayoritas beragama Islam
  3. Pembawa acara / pranatacara beragama Islam



Assalaamu’alaikum warahmatullaahi wabarkaatuhu,
Alhamdulillaahirabbil’aalamiin. Assholaatu was-salaamu’alaa asyrofil an-biyaa-i wal mursaliin. Syayyidinaa wa maulana muhammadin wa’alaa alihi wa shohbihi aj-ma’iin. Amma ba’d.

Catatan :
  1. Contoh salam pembuka ini hanya boleh diucapkan’digunakan apabila pembawa acara / pranatacara adalah seorang Muslim.
  2. Apabila pembawa acara / pranatacara beragama Islam tetapi mayoritas yang hadir bukan muslim, sebaiknya salam pembuka ini tidak digunakan.
  3. Sebagai pengganti salam pembuka tersebut, bisa digunakan kalimat : “Mugi sih wilasaning Gusti ingkang Maha Peparing tansah kajiwa lan kasarira dhateng panjenengan sedaya dalasan kula” (atau menggunakan kalimat lain yang intinya memanjatkan do’a kepada Tuhan Yang Maha Esa), kemudian diteruskan dengan kalimat di bawah ini.
Dhumateng ngarsanipun para pepundhen, para pinisepuh saha para sesepuh ingkang pantes pinundhi. Para pangemban pangembating praja satriyaning negari, nun inggih panjenenganipun Bapak Dukuh ……, Bapak Ketua RW ….. menapa dene Bapak Ketua RT…… ingkang tuhu kinabekten. Para Bapak saha Ibu minangka tokoh masyarakat ing tlatah Pedukuhan …… ingkang tansah kula hormati. Mboten kesupen dhumateng para kanca pengurus …………..(nama organisasi) ingkang tansah kaantu-antu kiprahipun ing sak lebeting gesang kemasyarakatan.
Langkung rumiyin keparenga kula ingkang piniji ndherekaken lampahing adicara pepanggihan ing titiwanci punika, nyuwun lumunturing sih samodra pangksami dene kula cumanthaka nggempil kamardikan nyigeg pangandikan panjenengan sedaya, saperlu badhe amurwakani laksitaning adicara ing titiwanci punika.
Anamung sak derengipun, murih ing samangke sageta jumbuh menapa ingkang dados wigatining pepanggiha menika, keparenga badhe kula aturaken menggah urut reroncening adicara ingkang sampun karantam, ingkang ing samangke badhe kapurwakani kanthi adicara ingkang angka sepisan nun inggih Pambuka. Kalajengaken adicara ingkang angka kalih, atur pam bagyaharja saking Ketua …….. Ndungkap adicara ingkang angka tiga, Pangandikan saking Bapak Dukuh……………….. Adicara ingkang angka sekawan, minangka wigatining pepanggihan menika nun inggih Musyawarah, ingkang samangke lampahing adicara musyawarah menika kaaturaken dhateng sedherek Ketua…………… Paripurnaning adicara musyawarah, kalajengaken adicara mirunggan ingkang badhe kaaturaken wontenipun sawetawis atur saking pengurus. Wondene adicara ingkang angka enem minangka pungkasaning adicara, nun inggih adicara Panutup.
Para bapak, para ibu saha para sedehrek sedaya ingkang tansah kinurmatan. Sumangga adicara pepanggihan ing titiwanci punika tumunten kita awiti. Minangka pambuka laksitaning adicara, sumangga kita purwakani kanthi sareng-sareng ndedonga kanthi nenuwun lan nyenyuwun dhumateng ngarsanipun Gusti Allah SWT karana maos lafal Basmalah, kula dhereaken.
Ndungkap adicara ingkang angka kalih, atur pambagyaharja saking Ketua ……………. Ingkang menika dhumateng sedherek Ketua ….kasumanggaaken.

=====(setelah pambagyaharja dari ketua selesai)=====

Mekaten manggah atur pambagyaharja ingkang sampun kaaturaken denening sedherek ……………………. Kalajengaken adicara ingkang angka tiga, Pangandikan saking Bapak Dukuh …………………… Dhumateng Bapak Dukuh …………. wekdal sacekapipun kaaturaken. Sumangga.

=====(setelah Sambutan Dukuh selesai)=====

Kaaturaken agunging panuwun dhumateng panjenenganipun Bapak Dukuh……………….. ingkang sampun kepareng paring pangandikan, ingkang sedaya pangandikan kala wau minangka pambombong lan pambimbing tumrap pengurus saha anggota ………..(nama organisasi) ing tlatah Pedukuhan ………………..
Para Bapak, para ibu saha para sedherek sedaya ingkang kinurmatan, lumebet adicara ingkang angka sekawan, minangka wigatining adicara pepanggihan ing titiwanci menika, inggih adicara Musyawarah. Wondene lampahing adicara musyawarah menika, sawetahipun kula aturaken dhateng sedherek Ketua ……….. (nama organisasi). Dhumateng sedherek …….. (nama Ketua) kasumanggaaken.

=====(setelah jalannya musyawarah selesai)=====

Alhamdulillaahirabbil’aalamiin. Sampun paripurna adicara musyawarah ing titiwanci menika lan saestu sampun pinanggih rembag ingkang gumathok minangka paugeraning pakaryan utawi kegiatan ingkang badhe sareng-sareng kita lampahi ing wekdal ingkang badhe dhateng.
Para lenggah ingkang kinurmatan, ndungkap adicara ingkang angka gangsal, sawetawis atur saking pengurus ingkang badhe kaaturaken dening sedherek sekretaris. Dhumateng sedherek sekretaris, wekdal kasumanggaaken.

=====(setelah sekretaris selesai menyampaikan)=====

Mekaten sawetawis atur saking sedherek sekretaris, mugi ndadosna kawigatosan dhumateng para anggota lan minggahipun dhumateng sedaya para lenggah.
Para Bapak sumrambah para Ibu saha para sedherek sedaya ingkang kinurmatan, titi laksananing adicara pepanggihan ing wekdal punika wiwit purwa, madya dumugi wusananing pepanggihan sampun lumampah kathi wilujeng nir ing sambekala. Minangka panutuping adicara, sumangga adicara ing titiwanci menika kita pungkasi ngiras pantes minangka raos syukur dhumateng ngarsanipun Gusti Allah SWT karana maos lafal Hamdalah, kula dherekaken. ……. Alhamdulillaahirabbil’aalamiin…

Para lenggah ingkang kinurmatan, ing mbok bilih sak dangunipun kula ndherekaken lampahing adicara, inggih minangka jejering pranatacara kathah atur ingkang kirang nuju prana menapa dena tindak-tanduk kula ingkang kirang mranani, saestu kanthi andhap asoring manah kula nyuwun lumunturing sih samodra pangaksami, nyuwun aguning pangapunten.
Wusana, wassalaamu;alaikum warahmatullaahi wabarakaatuhu.